Goethe als vooraanstaand Europees dramaticus

Dramatiseren
Arte-televisie zendt zondagochtend een herhaling uit van de speelfilm Werther, naar Goethe's roman Die Leiden des jungen Werther. Daarin is sprake van een gedramatiseerde versie van een andersoortig literair werk, in dit geval van een roman in brieven. Gedurende Goethe's leven kon zo'n bewerking alleen voor het toneel worden gerealiseerd, al is de hedendaagse verfilming van een andere literaire vorm wel degelijk een uitvloeisel daarvan. Zelf was de naast en tegen Friedrich von Schiller (1759-1805) grootste dramaticus uit de geschiedenis van de gehele Duitse letteren niet erg gelukkig met deze vorm van adaptatie. In een brief die Goethe op 23 december 1797 aan Schiller heeft geschreven, noemt hij een dergelijke bewerking een "kindische, barbarische, abgeschmackte Tendenz."
De latere literare reus heeft in zijn jonge jaren zelf eveneens veel behagen gevonden in de bewerking tot dialoog en eventueel daaraan verbonden handelingen van verzonnen gesprekken met niet bestaande of niet aanwezige personen. Tot groot genoegen van zijn Frankfurter vriendenkring. In deel drie van Dichtung und Wahrheit, hoofdstuk 13, heeft Goethe hierover zelf nadere mededelingen gedaan.

Goethe als topdramaturg
Hoewel Johann Wolfgang von Goethe niet alleen als dichter en tevens als romancier en essayist gedenkwaardigs heeft gepresteerd en hij in diverse andere disciplines tot de meest spraakmakende figuren van zijn tijd heeft behoord, kan niemand om deze grote gestalte heen als het gaat om de vraag of hij ook nog een uitzonderlijk dramaticus is geweest. Die kwalificatie verdient hij alleen al door zijn Faust, een project waaraan hij gedurende zo'n zes decennia heeft gewerkt, en daarmee vrijwel zijn gehele bestaan — hij werd goed 82 jaar — als volwassene heeft verbonden.
Daarnaast heeft de goede man in al zijn levensfasen opnieuw in deze van de drie hoofdcategorieën der letteren voortreffelijke prestaties geleverd, al mag niet worden verzwegen dat één en ander omstreden was en is gebleven, en ook dat niet ten onrechte.
Na zijn bekende Sturm und Drang-periode diende William Shakespeare hem enige tijd als lichtend voorbeeld, maar hij heeft zich niet tot die Globe-Ster aan het Europese firmament beperkt. In zijn komische stukken sloot Goethe aan bij de traditie die ooit door Hans Sachs was gevestigd. Maar sedert het midden van het zevende decennium van de achttiende eeuw heeft Goethe zich weer meer beziggehouden met de Franse klassieken en die van de Verlichting, vooral met Corneille, Racine en Voltaire.
In zijn functie als theaterdirecteur van het Hof rustte dikwijls op hem de plicht voor bijzondere gelegenheden passende theaterproducties te realiseren en luchtige zingspelen. Ook op het terrein van de opera heeft hij zich niet onbetuigd gelaten.
Goethe, die sedert zijn jonge jaren zeer vertrouwd was met de theaterpraktijk, kon snel een plan opstellen en een ontwerp voor dramatische handelingen maken, maar dan volgde het, bij tijd en wijle tergend langzame, proces van de ontwikkeling en uitvoering, en dat heeft ertoe geleid dat menig ontwerp in de kiem is gesmoord en er alleen fragmenten van bepaalde drama's bestaan.

Televisieportret
Direct na de speelfilm Werther zendt Arte een herhaling uit van een aflevering uit een reeks oer grote dramatici, en één daarvan was gewijd aan Goethe, een dag eerder voorafgegaan door zijn vriend en tegelijkertijd — en soms zelfs in eerste instantie — concurrent Schiller. De uitzending is zondag 14 september, 's ochtends tussen 11:05 uur en 12:00 uur.
___________
Afbeeldingen
1. Johann Wolfgang von Goethe. Fragment van een schilderij uit 1786 door Johann Heinrich Wilhelm Tischbein (1751-1829): Goethe in der Campagna.
2. Voorzijde van de reprografische herdruk — ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de uitgeverij in 1992 — van het eerste Reclam-boekje uit 1867.
3. Voorzijde van Band 2 — Dramen — van het zes- of inmiddels zelfs zevendelige Goethe-Handbuch van uitgeverij J.B. Metzler, Stuttgart. De zeer voordelige, fraai verzorgde goedkope editie is nog steeds verkrijgbaar en wordt met extra delen, zoals Goethe en de Muziek, aangevuld.